Struktura etniczna Jugosławii

View post on imgur.com

Poproszono mnie ostatnio o napisanie kilku słów na temat struktury etnicznej Królestwa Jugosławii (do 1929 r. Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców). Szczerze powiedziawszy, cały czas się zastanawiam jak przystąpić do opisania tego zagadnienia. Problem polega na tym, że opis stosunków etnicznych w Jugosławii wymaga przytoczenia procesów, organizacji i osób, które w Polsce są praktycznie nieznane. To by zaś wymagało znacznego rozbudowania tekstu. Ostatecznie postanowiłem zaproponować wam dosyć skrótowe ujęcie. Sądzę, że to nie spowoduje znużenia czytających, a równocześnie stworzy pewną bazę dla dalszych wpisów (która może, w razie potrzeby, zostać rozbudowana).

W międzywojennej Jugosławii odbyły się dwa powszechne spisy ludności - w 1921 i 1931 r. Dla nas istotne jest to, że w obu ludność kraju była spisywana pod względem deklarowanego wyznania i języka ojczystego, a nie etnicznym. Przykładowo, w spisie z 1921 r. w rubryce Ludność pod względem języka ojczystego Chorwaci i Serbowie są ujmowani razem. Wynikało to z rządowej ideologii, że Serbowie i Chorwaci (ale i Słoweńcy) stanowią części tego samego narodu. Nie wdając się w szczegóły dotyczące powstania i rozwoju ruchu jugosłowiańskiego należy zaznaczyć, że ta ideologia stała u podstaw utworzenia Państwa Słoweńców, Chorwatów i Serbów [1]. W odpowiednich proklamacjach jego władze zwracały się do "narodu Serbów, Chorwatów i Słoweńców".

Pogląd ten znalazł odzwierciedlenie i w obu konstytucjach Królestwa (1920 i 1931 r.), w których stwierdzono, że: Językiem służbowym Królestwa jest język serbsko-chorwacko-słoweński. Dodatkowo, w pierwszej konstytucji, określając możliwość pełnienia stanowisk państwowych posłużono się zwrotem narodowość serbskochorwacko-słoweńska (w drugiej to sformułowanie zostało pominięte). Należy jeszcze zaznaczyć, że ludność Czarnogóry deklarowała się jako Serbowie.

Myślę, że teraz sytuacja przedstawiona na powyższej mapie[2] będzie jaśniejsza.

[1] Krótkotrwałe państwo, utworzone 29 października 1918 r. na jugosłowiańskich ziemiach Austro-Węgier. Istniało do 1 grudnia 1918 r., kiedy połączyło się z Królestwem Serbii.

[2] K. Nikolić, N. Žutić, M. Pavlović, Z. Špadijer, Istorija 3/4, Beograd 2008, s. 109 (tłumaczenie własne).